Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

Μάθετε τη Γλώσσα των Πομάκων της Θράκης

ΜΙΛΗΣΤΕ ΠΟΜΑΚΙΚΑ!

Βασικές φράσεις

Ναι! – Da!, ho!
Όχι! – Ne!
Πώς σε λένε; - Kak tο zavót?
Eμένα με λένε Νίκο – Móne mo zavót Niko
Πόσων ετών είσαι; - Na kólko li si?
Τι δουλειά κάνεις; - Κakvó rábata právish?
Tι κάνεις; - Kaná práish?
Πώς είσαι; - Kak si?
Καλά είσαι;– Húbe li si?
Πολύ καλά! – Yátse húbave!
Δεν κατάλαβα –Ne razbrá sa, Ne sáti sa
Μπορείς να με βοηθήσεις; - Mózhesh li da mi pomágash?
Υπάρχει ένας νερόμυλος κοντά στο χωριό – ‘Ima ennó vodenítsa blíze pri sélono
Δεν υπάρχει - Néma
Στην υγειά σας! – Na zdrávye!
Έλα μέσα - Υéla na vótre
Πόσο κάνει αυτό; - Kólko právi esuzí?
Eίναι πολύ φτηνό / ακριβό – Yátse sa yéftino / skópo
Θα πιείτε καφέ; - She píete li kahvé?
Θέλεις νερό; - Íshtes li vóda?
Τι θέλεις να φας; - Kaná íshtis da yedésh?
Πού μένεις; - Kadé sedísh?
Στο διπλανό χωριό - Faf blíznono sélo
Δεν ξέρω – Ne znáem
Προς τα δεξιά –Νa désnana strána
Προς τα αριστερά – Na lévana strána
Ίσια μπροστά - Ai túka na práve
Χάθηκα – Zagubí so
Τι ώρα είναι; - Kólko e sahátet?
Κάνει κρύο – Mrázi
Βρέχει - Letí dosh
Είμαι κουρασμένος – Umarén sam

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ

Στο χωριό Ρίμπνοβο της Βουλγαρίας

Πομακοπούλες στο χωριό ΣΑΤΟΦΤΣΑ της Βουλγαρίας

Στο νερόμυλο του παπά κοντά στο χωριό Ωραίον

Όργωμα στο χωριό Λιβάδι

Χάτιμ στο τζαμί

Παρασκευή 8 Ιανουαρίου 2010

Ντελή Μουσά

1879 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ 1879



Το 1879 αναφορά στους σλαβόφωνους μωαμεθανούς κάνει ο Μιντχάτ Πασά (1822-1884), κυβερνήτης του βιλαετίου του Δούναβη και αργότερα μεγάλος βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε άρθρο του με τίτλο «Η Τουρκία, το παρελθόν της, το παρόν της και το μέλλον της» που δημοσιεύεται στη γαλλική επιθεώρηση La revue scientifique γράφει:


«Θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Μωαμεθανοί ανάμεσα στους Βουλγάρους. Σε αυτό τον αριθμό δεν περιλαμβάνονται Τάρταροι ούτε Κιρκάσιοι. Αυτοί οι Μωαμεθανοί δεν έχουν έλθει από την Ασία, όπως συνήθως πιστεύεται. Είναι απόγονοι αυτών των ίδιων Βουλγάρων οι οποίοι προσηλυτίστηκαν στη θρησκεία του Ισλάμ κατά την εποχή της κατάκτησης και τα χρόνια που ακολούθησαν. Αυτοί είναι παιδιά της ίδιας χώρας, της ίδιας φυλής, έχοντας την ίδια καταγωγή. Και ανάμεσα σε αυτούς υπάρχει ένα τμήμα που δε μιλούν άλλη γλώσσα εκτός από βουλγαρικά».
« La Turquie. Son passe, son présent et son avenir» La revue scientifique de la France et de l’ étranger 49 (8 Juin 1879).

1869 - ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ
Πληροφορίες για τους Πομάκους βρίσκουμε και στο έργο του εθνογράφου και πρωτεργάτη της Βουλγαρικής επανάστασης του 1869 Λιούμπεν Καραβέλωβ (1834-1879). Ο Καραβέλωβ αναφέρει πως οι Πομάκοι τρέφουν ιδιαίτερο μίσος προς τους Τούρκους. Σαν απόδειξη παραθέτει ένα τραγούδι το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» (Svoboda) στο Βουκουρέστι το 1869 και το οποίο περιγράφει τη σύγκρουση ενός ήρωα του γιου του Πάντσο (Πάντσο-ογλου) με τον τουρκικό στρατό:



Kníga píshe yunák Páncho olú
Ta ya práshta brátu, pobrátimu
Bayiraktár Nánu Bulgárinu:
- Mnógo zdráve, Náno, Bulgárine,
Ya sabéri Búlgarski yunátsi,
Barzhi mómtsi do déset hiliáda,
Pa da dóyidesh vov Lóvecha gráda
Da pomónesh brátu Pánco olú
Che si íde na men sadrazáma –
Vódi Túrtsi, vódi enítsere
Po nízame i tabór Chitátsi
Íshka ménesadrázam da hváne
Da me véze, káto váklo yágne,
Da me vódi vov Lóvena gráda
Po Lóveshki úlitsi shiróki
Da ma bési na súhata várba
Káto kúche ot kúchka rodéno.
Kníga cheté Náno Bulgárina
Kníga cheté, drébni sólzi róni.
Pa sabíra se otvór yunáchi,
Kóito sa pod búka poraslé
Sabrál Náno gízdavi yunáchi
Posabrál gi do déset hiliáda
Pa prízad da pomógnu brátu!
Sréshnale sa Túrtsi s Pomáshite
S Pomáshite óshte s Bulgárete:
Túrtsi rézhat a Pomátsi kólat...
Zachérvile nívi i liváde
Kárvi tékat – Vóda ot planiná,
A léshove - kat snópe na níva!
Províkna se yunák Pánco olú:
- Chúyi ti méne, tsárski sadrazámu
As sam Pomák, yunáshko koliáno –
Ne sam rodén ot bâla Turkínia,
Ne sam povét v kadifé, v koprína
Ne sam hranén ni mázno, ni sládko
Men rodí mláda Pomakínia,
Póvila me vov búkova shúmka
Rástila ma pod búka zeléna
Hránila ma s kukurúzno bráshno
Úchila ma s Túrchin da ne píya
Ni Turkínia líbe da ne líba-
Náuchi ma Túrchite da bíya...
Sas sáblia i ótseche gláva
Túrtska gláva, gláva sadrazamska.

Ο γιος του Πάντσο γράφει ένα χαρτί
Και το στέλνει στον αδελφό του, τον αδελφό του.
Το σημαιοφόρο το Νάνο, το Βούλγαρο:
- Καλημέρα, Νάνου, Βούλγαρε,
Πήγαινε να μαζέψεις γενναίους Βουλγάρους,
Γενναίους άντρες δέκα χιλιάδες
Κι ελάτε στην πόλη του Λόβετς
Να βοηθήσετε τον αδελφό σας το γιο του Πάντσο
Γιατί ο βεζίρης έρχεται –
Οδηγώντας Τούρκους και γενίτσαρους
Στρατιώτες και μια ομάδα Τσιτάκων.
Θέλει να με πιάσει
Να με δέσει σα νέα προβατίνα
Και να με πάρει στην πόλη του Λόβετς
Στου Λόβετς τους φαρδιούς δρόμους
Να με κρεμάσει σε μια ξερή ιτιά
Σα σκυλί γεννημένο από σκύλα.
Ο Νάνο ο Βούλγαρος διαβάζει ένα χαρτί
Διαβάζει και τα μάτια του κλαίνε.
Μαζεύει μια ομάδα νέων αντρών
Που μεγαλώσαν κάτω απ’ τη βελανιδιά
Μάζεψε ο Νάνο άντρες δυνατούς
Δέκα χιλιάδες απ’ αυτούς
Και πάει να βοηθήσει τον αδελφό του!
Οι Τούρκοι συναντήθηκαν με τους Πομάκους
Τους Πομάκους και τους Βούλγαρους:
Οι Τούρκοι κόβουν, οι Πομάκοι σφάζουν...
Κόκκινα από το αίμα τα χωράφια
Το αίμα τρέχει σα νερό απ’ τα βουνά,
Και τα κορμιά σαν το στάρι στα χωράφια!
Και φώναξε του Πάντσο ο γιος:
- Άκουσέ με, βεζίρη
Είμαι Πομάκος, γιος ήρωα...
Δε γεννήθηκα από μάνα Τουρκάλα,
Δε με τύλιξαν σε βελούδο και μετάξι,
Δε με τάισαν με λίπος και γλυκά.
Γεννήθηκα από Πομάκισσα μάνα
Με τύλιξε σε φύλλα βελανιδιάς,
Με μεγάλωσε κάτω από την πράσινη βελανιδιά
Με τάισε καλαμποκίσιο αλεύρι,
Με έμαθε με Τούρκο να μην πίνω
Γυναίκα Τουρκάλα να μην αγαπώ...
Με έμαθε τους Τούρκους να πολεμώ...
Το σπαθί του ανέμισε και το κεφάλι έκοψε,
Το Τούρκικο κεφάλι ενός Βεζίρη.

Παροιμίες των Πομάκων - STARI DUMI

Παροιμίες των Πομάκων
Stári dúmi

Ot Túrtsko kurshúm, ot Bulgársko sópo i ot Urúmtsko kalém da bégash.
Από τούρκικη σφαίρα, από βουλγάρικο ξύλο κι από μολύβι ελληνικό να φεύγεις.

Mlógo dúmish, mlógo pláchesh.
Πολύ μιλάς, πολύ κλαις.

Rékana varví varví af denízana fláze.
Το ποτάμι προχωράει προχωράει και στη θάλασσα χύνεται.

Záglaví so - zágubi so, ózhani so - pógrebi so.
Αρραβωνιάσου – εξαφανίσου, παντρέψου – θάψου.

Úch güvelí setráta ye zakáchena na vratáta.
Του σώγαμπρου το σακάκι είναι κρεμασμένο στην πόρτα.

Alláh svále i káche.
O Θεός κατεβάζει (υποβιβάζει) και ανυψώνει.

Vríse stóri ad Alláha húbavo da vídish.
Βρύση φτιάξε απ’ το Θεό καλό να δεις.

Shâyek faf tórbo na sedí.
Καρφί σε σάκο δεν κάθεται.

Κrádenoto néma mâsto.
Το κλεμμένο δε βρίσκει μέρος

Múleno si rasté pot samárene.
Το μουλάρι μεγαλώνει κάτω από το σαμάρι.

Stóri húbavo da si náydesh belóto.
Kάνε το καλό να βρεις το μπελά σου.

Gorána íma óchi, strâshyeno úshï.
Το δάσος έχει μάτια, τα γείσα της στέγης αυτιά.

Strahót si néma kalíba.
Ο φόβος δεν έχει καλύβα.

Kámatna móma rod néma, drébneno kámene zbir néma.
Η όμορφη κοπέλα σόι δεν έχει, η λεπτή πέτρα δεν μπορεί να μαζευτεί.

Dos agá letí ros sa ráda.
Βροχή όταν βρέχει το σιτάρι γίνεται.

Dur na lôhne, góram so na gîbe.
Αν δε φυσήξει, το δέντρο δεν κουνιέται.

Yavásh kon agá to póhne, läk so na nahóde.
Το ήσυχο άλογο όταν σε κλωτσήσει, φάρμακο δε βρίσκεται.

I mráfkana akú doprésh she ta uhápe.
Ακόμα και το μυρμήγκι αν πειράξεις θα σε δαγκώσει.

Valkît si ye promeníl koznîta, húyet si ne promeníl.
Ο λύκος άλλαξε το μαλλί του, το χούι του (τις συνήθειες του) δεν το άλλαξε.

Volkón si yedé od broyénine.
Ο λύκος τρώει από τα μετρημένα.

Akú ímash nafelíta múle, prémeni go
Αν έχεις νευρικό μουλάρι, άλλαξέ το.

Agîna pyesh vóda i zmiyéne ne ti hála.
Όταν πίνεις νερό ακόμη και το φίδι δεν σε πειράζει.

Dve záyka nimóiso fire, ti edín she firesh.
Δυο λαγούς δεν μπορείς να κυνηγάς μαζί , τον ένα θα κυνηγάς.

Rábatana so ne uplásala ad barzátine, uplásala so ye ad mlógine róki.
Η δουλειά δε φοβήθηκε από τους γρήγορους, φοβήθηκε απ’ τα πολλά χέρια.

Zhîyen prósi na mózha da go nósi.
Όποιος ζητιανεύει δε μπορεί να το κουβαλήσει.

Zhîyen kradé néma kadé da go kladé.
Όποιος κλέβει, δεν έχει πού να το βάλει.

Agîna dávom pílentse som, agîna íshtom svínentse som.
Όταν δίνω είμαι πουλάκι, όταν ζητάω είμαι γουρουνάκι.

Ot húbavo zhóno da to stray, ot grózna zhóna da to ne ye stray.
Από όμορφη γυναίκα να φοβάσαι, από άσχημη γυναίκα να μη φοβάσαι.

Pósteli da to pókrio.
Εσύ στρώσε, εγώ να σε σκεπάσω.

Vóda ne stánava korf i korf ne stánava vóda.
Το νερό δε γίνεται αίμα και το αίμα δε γίνεται νερό.

Pómagni mi da ta pómagom da so pakátsime na barchínono.
Βοήθα με να σε βοηθήσω να ανεβούμε στο βουνό.

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΕΝΤΑΥΡΟ

Tórnala Rúsa ni sélo

Tórnala Rúsa ni sélo (2)
Ni sélo metzô da zbíra (2)
Yi déte nósi f’ rakîne (2)
Che si mi srôsna haydúte (2)
Haydúte ne ye réklalï: (2)
- Fórni ad rakîte déteto (2)
Ti she sas námi da dóyde (2)
- Réska mu terzí gróshove
Gróshove mi so zômite.
Pak detéso so mi ne móyte (2)
Stóri mo su létva lûlka (2)
Ot kóshta na gradínena (2)
Zeléni yélhi visókï (2)
Zad dváne búka zeléna. (2)
Yotíde máyka na vóda (2)
’zam go sa máyka vórnala (2)
Lûlkine tívna i rávna (2)
Búkava shúrna stôgna (2)
Planínska páprat zeléna (2)
Máyka sédnala da pláche (2)
Da pláche i da naríche: (2)
- Détenche míchko pílenche (2)
Da li to bannó yókradi (2)
Yi li to níkna yizedé (2)
- Máychinko stáro maychíno (2)
Néma yo bannó yogréla (2)
Néma yo níkna yizéla (2)
Yem si mo máyka náydaho (2)
Strósnete si mi haydúte (2)
Na dva mo yógne vádevo (2)
Za tsevermé ma pécheva (2)

Πήγε η ξανθομάλλα στο χωριό

Πήγε η ξανθομάλλα στο χωριό
Στο χωριό νυχτέρι να κάνει
Και παιδί κουβαλάει στα χέρια
Τον συνάντησαν ληστές
Ληστές της είπαν
- Πέτα από το χέρι το παιδί
Eσύ μαζί μας θα έρθεις
- Πάρτε τα ασημικά μου
Κι αφήστε μου το παιδί.
Αλλά το παιδί μη μου το πάρετε
Κάνε μου δύο πλαγιαστές κούνιες
Κάτω από το σπίτι στον κήπο
Πράσινα ψηλά σκλήθρα
Κάτω από την πράσινη οξιά.
Πήγε η μάνα για νερό
Όταν η μάνα γύρισε
Κούνια λεπτή και ίσια, γεμάτη απ’ τα φύλλα*
Της οξιάς το ξύλο τέντωσε
Του βουνού πράσινη φτέρη
Η μάνα κάθισε να κλάψει
Να κλάψει και να μοιρολογεί:
- Παιδάκι μου, μικρό πουλάκι
Μήπως κάποιος σε έκλεψε
Ή μήπως κάτι σε έφαγε;
Μανούλα, γριά μανούλα
Ούτε με κλέψανε κανείς
Ούτε τίποτα με έφαγε
Αλλά, μάνα, με βρήκαν
Τρομακτικοί ληστές
Σε δυο φωτιές με σούβλισαν
Για ψητό με έψησαν.

* Η μάνα έβαλε φύλα στην κούνια για να ξεγελάσει τους ληστές ότι είναι το παιδί της.



Nevésta tórna sa at sekizdé

Nevésta tórna sa at sekizdé
Μemét dopánna sa at dokúzda
Nashól maykyó Muméte i pláche.
- Maychínko, stáro bábichko
Óti Meméti si pláchesh?
- Kak da ne pláchem Fatmíchko
Imâshi ená Meméte
I tóy na haskér otíde
Pak mu so zéni sevdána (2)
Sevdána i galenísana.
Vas-sôna Memét kónene
- Stípay, kóne, stípay, kóne.
’deno stípash ógan da gorí.
Che yo pristígna na sredé skalî
Dadé ye ízin vátre da fléze
Vátre da fléze, na skut da sônne
Che si yovárdi málko déte.
- Déte, déte, málo déte
Zômi isók pórstene
Da go dadésh nevéstoyne
Nevésta plésna rakîne:
- Razrívartey so svátove
Móto si lûbe doshlólo.
Memét yo sônna na kónen:
- Razmítay máykyo pot yéto
Dvomína ídeme na pótsen
Sas kónenese trimína.

Η νύφη έφυγε στις οκτώ

Η νύφη έφυγε στις οκτώ
Ο Μεμέτ έφτασε στις εννιά
Βρήκε τη μάνα ο Μεμέτ να κλαίει
Μανούλα, γριά γιαγιούλα
Γιατί για το Μεμέτ κλαις;
- Πώς να μην κλαίω, μικρή Φατμέ
Είχα ένα Μεμέτ
Κι αυτός στο στρατό πήγε.
Ενώ παντρεύεται ο έρωτάς του
Τον έρωτα και την αγάπη
Ανέβηκε ο Μεμέτ στο άλογο
- Τρέχα άλογο, τρέχα
όπου τρέχεις φωτιά να καίει.
Την πρόφτασε στη μέση της σκάλας
Της έδωσε άδεια μέσα να μπει
Μέσα να μπει, στα γόνατα να καθίσει
Και την είδε το μικρό παιδί
- Παιδί, παιδί, μικρό παιδί
Πάρε αυτό το δαχτυλίδι
Να το δώσεις στη νύφη σου
Η νύφη χτύπησε παλαμάκια:
- Σκορπιστείτε συμπέθεροι
Η δικιά μου αγάπη έφτασε.
Ο Μεμέτ ανέβηκε στο άλογο:
- Στρώσε, μάνα, το φαγητό
Δύο ήρθαμε στο δρόμο
Με το άλογο τρεις.


Τúrchenin dashól, málko móme, faf rávno póle

-Τúrchenin dashól, málko móme, faf rávno póle (2)
Tébe íshe, málko móme, za tébe pîta (2)
Da si ti dóyde, málko móme, pózna li go ti?
-Pozná go, she pozná, Túrchenin, tébe si méhne

Tébe si méhne, Turchénin, bélkoto líse
V bélkoto líse, Turchénin, v chórnïte óchi.
Da si ti dóyde, málko móm,e müzhdâ da li ti?
-Müzhdâ si dávom, Turchénin, téleno chévro.


Τούρκος ήρθε, μικρό κορίτσι, σε ίσιο κάμπο

- Τούρκος ήρθε, μικρό κορίτσι, σε ίσιο κάμπο
Εσένα θέλει, μικρό κορίτσι, για σένα ρωτάει
Αν έρθει, μικρό κορίτσι, θα τον γνωρίσεις;
- Θα τον γνωρίσω, θα τον γνωρίσω, Τούρκε, σε σένα μοιάζει
Εσένα μοιάζει, Τούρκε, στο άσπρο σου πρόσωπο
Στο άσπρο πρόσωπο, Τούρκε, στα μαύρα σου μάτια.
Αν έρθει, μικρό κορίτσι, μπαξίσι θα δώσεις;
- Μπαξίσι σου δίνω, Τούρκε, ασημοκέντητο μαντήλι

Πέμπτη 7 Ιανουαρίου 2010

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΜΑΚΟΥΣ

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΒΙΑΙΟΠΡΑΓΙΩΝ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ
Ο Βούλγαρος ιστορικός Ν.Τοντόροβ εξιστορώντας τον εξαναγκαστικό εξισλαμισμό των κατοίκων της Ροδόπης παραθέτει ιστορικές μαρτυρίες από χρονικά και πηγές. Αναφέρει χαρακτηριστικά πως δεν υπάρχει χωριό Πομάκων στη Ροδόπη δίχως το τοπωνύμιο «Καβούρσκο Γκρόμπιε» (τάφοι των απίστων), όπου όλοι γνωρίζουν πως είναι θαμμένοι χριστιανοί. Προσθέτει επίσης τα πάμπολλα τοπωνύμια της Ροδόπης «Μόμιν κάμεν», «Μόμιν βργ», «Μόμιν βιρ», Νεβέστα» κλπ που σχετίζονται με παραδόσεις για την αυτοκτονία Ροδοπαίων κοριτσιών προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψη από τους Τούρκους. Ένα από τα κείμενα που παραθέτει είναι του Μεθόδιου Ντραγκίνωβ από το χωριό Κόροβα (περιοχή Βέλινγκραντ) αναφορικά με την περιοχή Τσέπινο το καλοκαίρι του 1657 :
«Όταν ο Τούρκος εμίρης βασιλιάς Μοχάμεντ ονομαζόμενος Λόβετς [Μεχμέντ Κιοπρουλού (1648-1687)] άρχισε πόλεμο ενάντια στο Μωριά [Πελοπόννησο] έστειλε στρατό 105 χιλιάδων από τη θάλασσα και 150 χιλιάδων από τη στεριά. Τότε στην πόλη Πλόντινγκραντ [Φιλιππούπολη] πήγαν έξι πασάδες και πέρασαν από την Πέστερα. Ο Μοχάμεντ πασάς με πολλούς γενίτσαρους πήγε προς το Τσέπινο και το Κονστάντοβο. Αυτός μαζεύει όλους του παπάδες και δημάρχους, τους βάζει αλυσίδες και τους λέει: «Βρε άπιστοι, ο μεγάλος Οθωμανός βασιλιάς σάς λυπάται, αλλά τίποτα δε δίνετε στο σουλτάνο και μόνο όταν πρέπει βοηθάτε στο δικό μας στρατό. Εμείς σας αγαπάμε σα δικούς μας γενίτσαρους κι εσείς θελήσατε να σηκώσετε κεφάλι ενάντια στο δικό σας βασιλιά». Τότε ο κυρ Βέλιος και ο αρχιμανδρίτης Κωνσταντίν απάντησαν: «Καλορίζικε βεζύρη, τα δικά μας αγόρια πριν λίγο ήταν με το βασιλικό στρατό στην Τυνησία, στην Τρίπολη και την Αίγυπτο. Τι κακό είδατε από εμάς;» Κι ο πασάς τούς λέει: «Λέτε ψέματα. Εμένα με πληροφόρησε ο ρασοφόρος στο Πλόβντιβ» - ο καταραμένος μητροπολίτης του Πλόβντιβ ο Γαβριήλ. Κι αυτοί είπαν: «Αυτός δε διέταξε για μας, επειδή δεν του δίνουμε φόρους μας συκοφαντεί». Κι ο πασάς τους απάντησε: «Μήπως κι εσείς δεν είστε άπιστοι; Γιατί τότε να μη δίνετε φόρο; Να λοιπόν που είστε αντάρτες» Κι αυτός διατάζει τους γενίτσαρους να τους σκοτώσουν όλους. Τότε ένας ιμάμης ο Χασάν χότζα παρακάλεσε τον πασά να τους συγχωρέσει, εάν τουρκέψουν. Και τη μέρα του Αγίου Γεωργίου τούρκεψε ο κυρ Βέλιο, ο αρχιμανδρίτης Κωνσταντίν, ο ιερέας Γκεόργκι και ο ο ιερέας Δημήτηρ στο Κονστάντοβο, όπως και όλοι οι πρόεδροι και ιερείς από άλλα χωριά. Κι έτσι καθώς είχε μεγάλη πείνα, ο πασάς άφησε ακόμα τέσσερις χοτζάδες για να εκτουρκίζουν και σε εκείνους που εκτουρκίζονταν να τους δίνουν σιτάρι για τροφή. Κι εκείνος ξεκίνησε μέσα από το Ράζλογκ προς τη Σόλουν [Θεσσαλονίκη]. Οι δικοί μας εκτουρκίστηκαν μέχρι της Παναγίας [το δεκαπενταύγουστο]. Όσους δεν τούρκευαν άλλους τους έσφαζαν κι άλλοι φύγανε στο δάσος και τα σπίτια τους τα κάψανε. Και ο Χασάν χότζας μαζεύει πολλά άλογα στην πόλη, τα φορτώνει με σιτάρι από το Μπέγκλιγκχαν και τα φορτώνει για τις εκκλησίες Αγίας Πέτκα και Απόστολου Ανδρέα στο Κονστάντοβο και μοιράζει στα εκτουρκισμένα σπίτια από δυο μερίδες ρύζι κι από δυο μερίδες κεχρί. Αργότερα του Αγίου Πέτρου [Πέτκοβντεν] ήρθε φιρμάνι απ’ το βασιλιά να συγκεντρωθούν οι Βούλγαροι, να γίνουν ραγιάδες, να δίνουν χαράτσι και πίστη και να πηγαίνουν αγγαρείες και μόνο οι Τούρκοι να πηγαίνουν στο στρατό. Και οι πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν να χτίσουν σπίτια στο Κάμενετς και το Ρακίτοβο. Τότε από το φόβο περισσότεροι πρόσφυγες έφυγαν κοντά στη Στάρα Ρέκα [παλιό ρέμα] για να χτίσουν το νέο χωριό Μπάτεβο [Μπατάκ]. Ο χασάν χότζας για να τους γελοιοποιήσει ανάγκασε τους εκτουρκισμένους να καταστρέψουν όλες τις εκκλησίες από το Κόστενετς μέχρι τη Στενήμαχο – 33 μοναστήρια και 218 εκκλησίες. ...»

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ


ΟΙ ΠΟΜΑΚΟΙ ΣΤΟ ΡΩΣΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1878

Καθοριστικοί στη διαμόρφωση της ιστορίας των Βαλκανικών κρατών ήταν οι Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι μέσα από τους οποίους η Ρωσία μπόρεσε να επεκτείνει τα σύνορά της προς τα νότια, προς τη Μαύρη Θάλασσα και νοτίως του Καυκάσου.
Στον τελευταίο Ρωσο-τουρκικό πόλεμο (1877–78) η Ρωσία έρχεται να βοηθήσει τη Βοσνία, την Ερζεγοβίνη και τη Βουλγαρία στον αγώνα τους εναντίον των Τούρκων. Μετά την πολιορκία του Πλέβεν, οι Ρώσοι προχώρησαν στη Θράκη και κατέλαβαν την Αδριανούπολη τον Ιανουάριο 1878. Κατά τη διάρκεια των Ρωσσοτουρκικών πολέμων οι Πομάκοι ήταν στο πλευρό των Τούρκων. Αναφέρεται συχνά και η συμμετοχή Πομάκων στις σφαγές της πόλης Μπατάκ το 1876. Το σημερινό Μπατάκ κτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, περίοδο κατά την οποία γίνονταν από τους Τούρκους μαζικοί εξισλαμισμοί των πληθυσμών της Ροδόπης. Μεγάλος αριθμός Χριστιανών εγκαθίσταται τότε στο Μπατάκ. Το Μάιο του 1876 οι κάτοικοι του Μπατάκ υπό την ηγεσία του Πήτερ Γκοράνοφ πολέμησαν σκληρά και κράτησαν απόρθητη την πόλη τους για εννέα μέρες. Με την πτώση της πόλης του Μπατάκ, οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους κατοίκους, σαν τιμωρία για την αντίσταση που προέβαλαν. Οι νεκροί της σφαγής του Μπατάκ υπολογίζονται σε 3.000-5.000 άτομα, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Η σφαγή του Μπατάκ ήταν τμήμα της σκληρής αντιμετώπισης των τοπικών επαναστάσεων, πολιτική που ακολουθήθηκε από το Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’ (γεν. 1842- πεθ. 1909, κυβέρνησε 1876-1909). Οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων ήταν έντονες. Ο William Gladstone (1809-1898), για τέσσερις θητείες πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας (1868–74, 1880–85, 1886, 1892–94) έγραψε ένα έντονο κείμενο για τις «τουρκικές θηριωδίες στη Βουλγαρία» [“Bulgarian Horrors and the Question of the East,”] με το οποίο ζητούσε την αποχώρηση των Τούρκων από τη Βαλκανική χερσόνησο.
Οι στρατιωτικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια του Ρωσο-τουρκικού πολέμου του 1877-8 προκάλεσαν μεγάλο μεταναστευτικό κύμα ανάμεσα στο μουσουλμανικό πληθυσμό στη βόρεια Βουλγαρία. Κατευθύνθηκαν προς τα νότια, όσο το δυνατόν πιο μακριά από τις στρατιωτικές αψιμαχίες. Η μετανάστευση των Πομάκων από τη βόρεια Βουλγαρία συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Με την ήττα της Τουρκίας στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο υπογράφεται στις 3 Μαρτίου (19 Φεβρουαρίου με το παλιό ημερολόγιο) 1878 η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, επιβάλλοντας ειρήνη ανάμεσα στην Οθωμανική κυβέρνηση και τη Ρωσία. Ο τουρκικός πόλεμος στα Βαλκάνια περιορίζεται ενώ ιδρύεται ανεξάρτητο Βουλγαρικό κράτος από το Δούναβη και τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Αιγαίο πέλαγος. Η συνθήκη του Βερολίνου (13 Ιουλίου 1878) αναθεώρησε τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, διασφαλίζοντας την αυτονομία της Βουλγαρίας, περιορίζοντας την επέκταση της ναυτικής δύναμης της Ρωσίας και αφήνοντας την Αυστρο-Ουγγαρία να καταλάβει τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η Ανατολική Ρωμυλία έμπαινε υπό τον έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1885, μετά από επανάσταση στην Ανατολική Ρωμυλία, η περιοχή αυτή ενώνεται με τη Βουλγαρία.




Στατιστικά στοιχεία για τους Πομάκους τα έτη 1912-13

Σύμφωνα με βουλγαρικές απογραφές κατά τα έτη 1912 – 1913 στα ορεινά πομακοχώρια της Θράκης ζούσαν οι οικογένειες Πομάκων που αναφέρονται παρακάτω:

Πασμακλί (Σμόλιαν) 320 οικογένειες
Βαλκάνοβο (Αιμόνιο) 70 οικογένειες
Γκιοκτσέμπουνάρ (Γλαύκη) 140 οικογένειες
Κόζλουτζα (Κοτύλη) 180 οικογένειες
Μουστάφτσεβο (Μύκη) 250 οικογένειες
Πασεβίκ (Πάχνη) 160 οικογένειες

*Από το βιβλίο του Stoyan Raichevsky, The Mohammedan Bulgarians (Pomaks), 2004, σελίδα 87.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

Οι Γκιριτλήδες και οι Γεμενλήδες
Η ιστορία των Πομάκων έχει επιβιώσει και στα επώνυμα ορισμένων από αυτούς. Είναι χαρακτηριστικά τα επίθετα Γεμενλή στη Σμίνθη και Γκιριτλή ή Γκιρετλή στις Σάτρες, το Τέμενος και στον Κένταυρο. Τα επώνυμα αυτά παραπέμπουν στα χρόνια που η Θράκη κατέχονταν από τους Οθωμανούς όταν οι Πομάκοι στρατολογούνταν συχνά για να πολεμήσουν στον τουρκικό στρατό. Στους Πομάκους της Ξάνθης έχουν επιβιώσει παραδόσεις για συμμετοχή των Πομάκων και σε τέτοιους πολέμους στο πλευρό των Τούρκων. Με τον τρόπο αυτό εξηγούν οι ίδιοι την προέλευση ορισμένων επιθέτων όπως Γκιρετλή και Γεμενλή από την περιοχή της Σμίνθης: Γεμενλή: αυτός που πολέμησε στην Υεμένη, Γκιρετλή: αυτός που πολέμησε στην Κρήτη (Γκιρίτ), ίσως στον ενετο-τουρκικό πόλεμο του 1645-1669, στα χρόνια της αιγυπτιοκρατίας (1830-1840, τότε που ο διοικητής της Κρήτης Μουσταφά Ναϊλή πασάς πήρε την ονομασία Γκιριτλή λόγω της μακρόχρονης παραμονής του στο νησί) ή κατά τη μεγάλη Κρητική επανάσταση του 1866.
Όμως οι Πομάκοι δε συμμετείχαν με χαρά στους πολέμους αυτούς. Όντας άνθρωποι φιλειρηνικοί στέναζαν από τους εξαναγκασμούς των Τούρκων. Ο βιασμός αυτός της φιλειρηνικής συνείδησης των Πομάκων αντικατοπρίζεται και στα τραγούδια τους.


Η κάθοδος των Πομάκων στη Διαλαμπή το 1725
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κάθοδος αριθμού κατοίκους της Ροδόπης κατά το 18ο αιώνα από την περιοχή Αχή Τσελεμπή (Σμόλιαν) προς το Αιγαίο πέλαγος. Αναφέρεται ότι το 1725, εξαιτίας μεγάλων χιονοπτώσεων και πλημμυρών, πολλά πρόβατα πνίγηκαν και μεγάλο μέρος βοσκών από το Αχή Τσελεμπή έμειναν στην περιοχή Πόρτο Λάγος και ασχολήθηκαν με την αλιεία. Εκεί έκτισαν μικρά σπίτια και ίδρυσαν δικό τους οικισμό κοντά στο χωριό Μπαλαμπάν Κιοη (περιοχή Διαλαμπής). Οι Ροδοπαίοι αυτοί ψαράδες του Πόρτο Λάγος μέχρι το 1912 αναφέρεται ότι ήταν γύρω στους 150 και προέρχονταν από τα χωριά Ούστοβο, Ράικοβο, Ντούνεβο, Πέτκοβο και Γκόρνο Ντερέ Κιοη.

Primovski, A., (1973) Vit i kultura na Rodopskite Bulgari. Materialna kultura. Izdatelsvo na Bulgarskata Akademia na Naukite, Sofia, 593.

ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

Στατιστικά στοιχεία για τους Πομάκους τα έτη 1912-13

Σύμφωνα με βουλγαρικές απογραφές κατά τα έτη 1912 – 1913 στα ορεινά πομακοχώρια της Θράκης ζούσαν οι οικογένειες Πομάκων που αναφέρονται παρακάτω:

Πασμακλί (Σμόλιαν) 320 οικογένειες
Βαλκάνοβο (Αιμόνιο) 70 οικογένειες
Γκιοκτσέμπουνάρ (Γλαύκη) 140 οικογένειες
Κόζλουτζα (Κοτύλη) 180 οικογένειες
Μουστάφτσεβο (Μύκη) 250 οικογένειες
Πασεβίκ (Πάχνη) 160 οικογένειες

*Από το βιβλίο του Stoyan Raichevsky, The Mohammedan Bulgarians (Pomaks), 2004, σελίδα 87.


Συμμετοχή Πομάκων στην ταξιαρχία του Σαρή Σαμπάν (Χρυσούπολη) το 1841

Σύμφωνα με τα Οθωμανικά μητρώα που αναφέρονται στη συμμετοχή Πομάκων στην ταξιαρχία του Οθωμανικού στρατού στο Σαρή Σαμπάν (Χρυσούπολη Καβάλας), ο αριθμός των στρατιωτών που συμμετείχαν στο πλευρό του τούρκικου στρατού από τα πομακοχώρια ήταν ο ακόλουθος:
Από Πασαβίκ (Πάχνη) – 7 στρατιώτες
Από Γκιοκτσέ Μπουνάρ (Γλαύκη) – 7 στρατιώτες
Από Κετενλίκ (Κένταυρο) -10 στρατιώτες
Από Μουστάφτσεβο (Μύκη) - 8 στρατιώτες
Από Κόζλουτζα (Κοτύλη) - 6 στρατιώτες
Από Βουλκάνοβο (Αιμόνιο) - 3 στρατιώτες

Τα ιστορικά έγγραφα μαρτυρούν ότι πολλοί Πομάκοι προσπαθούσαν να αποφύγουν τη συμμετοχή τους στον Οθωμανικό στρατό εξαγοράζοντας τη θητεία τους, πουλώντας την περιουσία τους και αναζητώντας κρυσφήγετο στα βουνά. Το 1843 ο κυβερνήτης του Αχή Τσελεμπή έλαβε ένα έγγραφο που έλεγε πως ούτε ένας σταρτιώτης δεν είχε εμφανιστεί στην περιοχή του.

*Από το βιβλίο του Stoyan Raichevsky, The Mohammedan Bulgarians (Pomaks), 2004, σελίδα 75-76.

Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2010

Πομάκικα τοπωνύμια στο Κότινο, τη Μάνταινα, την Κίρρα, το Λίβα, το Άλμα το 1943

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟ 1943
στο Κάρα [Κίρα]
1. Ασάντσεβο, 2. Μπαζούγκλιαβο, 3. Μπαρτσίνα, 4. Μπέροβο, 5. Μπριάστοβο, 6. Βελίεβο, 7. Βοντενίτσκατα, 8. Γκραντίνα, 9. Γκοβεντάρνικ, 10. Ντριάνοβα λôκα, 11. Ζμέικοβο, 12. Κόστιτσα, 13. Λόζιετο, 14. Λέτνιτσα, 15. Μάικατα, 16. Νίσκα λôκα, 17. Ραβνίστε, 18. Ριάκατα, 19. Σάντινα, 20. Σόρμπινοβο, 21. Σρεντόκ, 22. Σέτσιστε, 23. Τσôρκβατα, 24. Ιάμπαλκατα.

στο Εγκνιλά [Άλμα]
1. Ασόικα, 2. Μπαλά μάντρα, 3. Ντολ, 4. Κολίμπιτε, 5. Κρούσα, 6. Λίλιακοτ, 7. Παπάζ ταρλά, 8. Πρισόικα, 9. Στάρα νίβα, 10. Φαργκούλιοβο, 11. Τσερβενίτσα, 12. Τσούκα.

στην Κοτσίνα [Κότινο]
1. Αρναούτ μαχαλά, 2. Ασόικα, 3. Μπαράνοβο, 4. Μπαρτσίνα, 5. Μπριάστοβο, 6. Μπέλτσεβο, 7. Μπουρμπούνιοβο, 8. Βόλκοβο, 9. Γκρόμπιε, 10. Ντιμάνοβο, 11. Ντόμπρεβο, 12. Ιέζεροτο, 13. Ζιουμπιούλ μαχαλά, 14. Κοτσίνο, 15. Κίσελκα, 16. Κουκουριάκ, 17. Λôκα, 18. Παζάρ, 19. Παλιάνα, 20. Παζλάκ, 21. Ριάκατα, 22. Σιουλμένοβο, 23. Στουντένα βόντα, 24. Σρεντόκ, 25. Χαρμπόντόλ.

στο Άιβατζικ [Λίβας]
Βακάφ, 2. Βαρτόλιεβο, 3. Βόλτσεβο, 4. Βρύσεβο, 5. Γκάμπαρ, 6. Γκόλο μπôρτσε, 7. Γκραντίνα, 8. Γκιλιμπόκα παντίνα, 9. Γκολιάμ ντολ και Μάλακ ντολ, 10. Ιζβôρ, 11. Κάμεν, 12. Κοσίνοβο, 13. Κοτσίνα, 14. Λιβάντα, 15. Λόζιετο, 16. Λôτσκατα, 17. Μέμοβο, 18. Μαρίνα, 19. Όρεχι, 20. Οσίτσε, 21. Οσμάνοβο, 22. Όστρα τσούκα, 23. Παζλάκ, 24. Πολιάνα, 25. Πέεβο, 26. (Π)Τσενίτσιστε, 27. Ράζιστε, 28. Σαδάκοβο, 29. Σελεμέτσκο, 30. Σλίβιτε, 31. Στάρατα κασλά, 32. Σούλεβο, 33. Χατζίεβο, 34. Χαρκομάτσεβο, 35. Ιουμέρμπασοβο.


στο Μπασάικοβο [Μάνταινα]
1. Μπέροβα, 2. Βέσκα, 3. Ντορσλάβα, 4. Ιμάμσκο ντερέ, 5. Καπίνεβο, 6. Κορενιότ, 7. Λôτσκα, 8. Μισιγκούν, 9. Νίβιστε, 10. Πρόντανοβο, 11. Πτσέλιοβο, 12. Παπράτιεβο, 13. Ραβνίστε, 14. Ράβναρ, 15. Ράζποτ, 16. Τουντοράνοβο, 17. Οσκρούσατα, 18. Φίλιποβο, 19. Τσôρκβατα, 20. Ιάμπαλκατα.

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής» του πατριάρχη Κυρίλλου, έκδοση Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη 2008 [αρχική έκδοση 1960 - μετάφραση της Α. Μπαλέζντροβα ]

Πομάκικα τοπωνύμια στη Σμίνθη το 1943

Πομάκικα τοπωνύμια στο Ζμις (Ιζμίς)
1. Αρχάνγκελ, 2. Γκραντίνιτε, 3. Γκραντότ, 4. Γκρόμπιε, 5. Γκôρμπινα, 6. Ντόλνο Πέικοβο, 7. Ντράτσετο, 8. Ζελενόκ, 9. Ιζβôρ, 10. Κοσάρεβο, 11. Κρούσατα, 12. Λόκα, 13. Λοκάρεβο, 14. Λοζάνοβο, 15. Μέντεβο, 16. Ογκράντα, 17. Όντριστα, 18. Παζλâκα, 19. Πάπρατιστε, 20. Πέικοβο, 21. Πόποβο, 22. Πρεβάλ, 23. Πούλεβο, 24. Ρούπατα, 25. Ρούτσεβο, 26. Σάντινο, 27. Σίνοροτ, 28. Στόκατα, 29. Τρâποτ, 30. Τσιτάτσκο ντερέ ή ντολ, 31. Τσôρκβατα, 32. Ιούρτ, 33. Ιάμπαλκατα, 34. Ιάμπαλκιτε.

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής» του πατριάρχη Κυρίλλου, έκδοση Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη 2008 [αρχική έκδοση 1960 - μετάφραση της Α. Μπαλέζντροβα ]

Πομάκικα τοπωνύμια στη Γλαύκη το 1943

Πομάκικα τοπωνύμια στο Γκιοκτσέ μπουνάρ [Γλαύκη]

1. Μπαρούσκα, 2. Μπάμπινα λôκα, 3. Μπράικοβιτσα, 4. Μπράτσκο, 5. Βολκανάτσκο, 6. Γολιάμα λôκα, 7. Γκραντίνα, 8. Γκραμάντεβο, 9. Γκρόμπιε, 10. Ντόλατ, 11. Ντιμάνοβο, 12. Ντρεβεντσάρεβο, 13. Ντρούμα, 14. Νταμπότ, 15. Νταρμποσίνοβο, 16. Ιόβκοβο, 17. Ιόβκοβα μπάρα, 18. Κρούσα, 19. Κίρεβο, 20. Λένιστε, 21. Λόζιετο, 22. Λιάσκα, 23. Λιβάντι, 24. Μοτσουρότ, 25. Μαλκότσεβο, 26. Μίσεβο, 27. Μανόλεβο, 28. Μαγκάλοβο, 29. Οσκρουσάτα, 30. Πραχόβο, 31. Ποζαρίστε, 32. Πόποβιτσα, 33. Πρεσλάπ, 34. Πρίσοϊα, 35. Ραβνίστε, 36. Ράζιστε, 37. Ραζενίκ, 38. Ριάκατα, 39. Σάντινα, 40. Σβίλοβο, 41. Τσιτσιλίεβο, 42. Τσôρκβατα, 43. Τσούκατα, 44. Ιάματα.

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής» του πατριάρχη Κυρίλλου, έκδοση Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη 2008 [αρχική έκδοση 1960 - μετάφραση της Α. Μπαλέζντροβα ]

Πομάκικα τοπωνύμια στη Μύκη το 1943

Πομάκικα τοπωνύμια στο Μουστάφτσεβο [Μύκη]
1.Αραλόβο, 2.Αραλόβα λôκα, 3.Ασάντσεβο, 4.Ασόϊκα, 5.Μπάρτσεβο, 6.Μπαλέβιτσα, 7.Μποστάνιστα, 8.Μπουνάριατ, 9.Μπούκατ, 10.Μπούχλεβο, 11.Μπιάλα βόντα, 12.Βελίεβο, 13.Βρανιέ, 14.Βαλιάβιτσα, 15.Βαρτόλ, 16.Γκρόμπιε, 17.Γκρεμπενάρεβο, 18.Γκάνεβα λôκα, 19.Γκραντότ, 20.Γκάμπαρ, 21.Γκραντίνα, 22.Γκολιάμα νίβα, 23.Γκόρνοτο λοζιέ, 24.Γκουνίβο, 25.Ντάμοτ (Νταμ), 26.Ντούνσκα τσούκα, 27.Ντούρεβο, 28. Ντόροβα λôκα, 29.Νταργκόλιοβο, 30.Ντόλνατα νίβα, 31.Ντλιόγκο μπôρτσε, 32.Εμίνσκα τσούκα, 33.Ζόμπεβο, 34.Ισπαχίεβο, 35.Κίρεβο, 36.Καπίνιτσα, 37.Καλότ (Καλ), 38.Καζάνκοτ, 39.Καρίνσκο, 40.Κέτσεβο, 41.Κίσελιτσεβο, 42.Καταρλιόβο, 43.Κατσούλκοβο, 44.Καρατζόβο, 45.Κοζλόβετς, 46.Κοσταλιάσκο, 47.Κόντσεβο, 48.Κόστοβο, 49.Κράϊσελο, 50.Κρίβα νίβα, 51.Κρούσα, 52.Κουρμπάνιστε, 53.Λεχτσίκοβο, 54.Λέζοβα λôκα, 55.Λοζιέ, 56.Λôκα, 57.Λουκάριετο, 58.Μαχαλίνκα, 59.Μάλκα κρούσα, 60.Μέτσα ντούπκα, 61.Μίσεβο, 62.Μοτσουρότ, 63.Μουράτοβο, 64.Μαγκάλα, 65.Όσκρουσα, 66.Όρεχι, 67.Όστρα τσούκα, 68.Παϊέκοβο, 69.Παϊέκοβα τσούκα, 70.Παζάρ, 71.Παρατζίκα, 72.Πιριάτσκο, 73.Πραχόβο, 74.Πρίσαντα, 75.Πραματάρσκο, 76.Πρίπεκ, 77.Πρέσλαπ, 78.Πέεβο, 79.Ραβνίστε, 80.Ράζντιαλ, 81.Ρεντάιτε, 82. Σεκίς πενίρ, 83. Σέλιστε, 84. Στοϊάνοβο, 85. Στόβνιτε, 86. Σρεντόκ, 87. Στουντένα βόντα, 88. Στουντενίτσιτε, 89. Ταλιστά, 90. Τερζίαλι (βαθύς λάκκος με νερό), 91. Τεσνόβα λôκα, 92. Τένκα μπαρτσίνα, 93. Τίκλεβο, 94. Τουντοράνοβο, 95. Τσίνγκοβα λôτσκα, 96. Τσαίρ ταρλά, 97. Τσομπάνοβο, 98. Τσôρκβατα, 99. Τσούκα, 100. Τσουμένιστε, 101. Σαχίνοβο, 102. Σαρένπολ, 103. Ιάνεβο.

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής» του πατριάρχη Κυρίλλου, έκδοση Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη 2008 [αρχική έκδοση 1960 - μετάφραση της Α. Μπαλέζντροβα ]

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΣΤΟΝ ΚΕΝΤΑΥΡΟ ΤΟ 1943

Πομάκικα τοπωνύμια στο Κέτενλικ {Κένταυρος]
1. Αρμέλεβο, 2. Μπαλαμπάνοβο, 3. Μπάρα, 4. Μπομπολάτσκο, 5. Μπôζοβα κρούσα, 6. Βόλατ, 7. Βόζιστε, 8. Βιάταρνιστε, 9. Γκαρμπέτσκο, 10. Γκâμπερ, 11. Γκραμάντιε, 12. Γκοζντίλοβο, 13. Γκόνιστε, 14. Γκôρματ, 15. Γκρόζντοβιστε, 16. Γκρόπκι, 17. Γκλάτνιτσα, 18. Ντεργκούλοβο, 19. Ντίεβο, 20. Ντλιόγκνε, 21. Ντραγκάνοβο, 22. Ντραγκούσεβο, 23. Ντρουγκάλεβο, 24. Ντούντα, 25. Ζελίεβο, 26. Ζελιάζκο, 27. Ζαράσλο, 28. Ζελένοβο, 29. Κάμενο, 30. Καλένοβο, 31. Κάροβο, 32. Κοβάτσεβο, 33. Κόσινοβο, 34. Κοτσίνα, 35. Κρίβοβο, 36. Κούτσεβο, 37. Κασλάτα, 38. Λεσίτσεβο, 39. Λίκοβο, 40. Λιάσκοβο, 41. Μάτεβο, 42. Μάκοβιν, 43. Μαλκοτσίνοβο, 44. Μούρεβο, 45. Οβσίστετο, 46. Ομπλάνσκο, 47. Όγκραντα, 48. Όρεχ, 49. Οσίτσε, 50. Παλιάνα, 51. Πανέσεβο, 52. Παζλάκ, 53. Πατόκ, 54. Πετρατσίεβο, 55. Πλέβνια, 56. Πρέσλαπ, 57. Πρόλετνικ, 58. Πιασακότ, 59. Ράβνο, 60. Ρασίλεβο, 61. Ριμπάρσκο, 62. Ρόστοβο, 63. Ρούσινοβο, 64. Σαμοκόβ, 65. Σέλιστε, 66. Σελιάνοβο, 67. Σρεντόκ, 68. Σόλιστε, 69. Στάικοβο, 70. Στοϊάνοβο, 71. Τούρλεβο, 72. Ταρχάνοβο, 73. Ούσαντα, 74. Χότζοβο, 75. Τσέρενε, 76. Τσερέσα, 77. Τσουκάρκα, 78. Σάρεβο, 79. Στέρεβο, 80. Ιάνεβο.


*Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής» του πατριάρχη Κυρίλλου, έκδοση Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη 2008 [αρχική έκδοση 1960 - μετάφραση της Α. Μπαλέζντροβα ],